Her meslekte çalışanların birbirlerini anlamalarını sağlayan sektöre özgü terimler kullanılır. Havacılık sektöründe de bu durum geçerli olmakla beraber, ilgili meslek grubuna ait çalışanların kendi aralarında kullandığı bir konuşma türü bulunur. Kodlama ve tarihi ile havacılık alfabesi günümüzde hala pek çok kişi tarafından bilinmemektedir. Aslında İngiliz Latin Alfabesi harflerinin belirlenmiş standart kelimeler kullanılarak kodlanmasıdır.

ICAO Fonetik Alfabesi veya NATO Fonetik Alfabesi olarak da bilinen alfabenin, 26 harfine kod kelimeler atanmıştır. Alfabe harfleri ve sayıları kod kelimeler ile değiştirilir. Örneğin “Alfa” A, “Tango” T anlamına gelir. Birden fazla kod, genellikle kelimeleri veya ifadeleri oluşturmak için birleştirilir. “Exit” kelimesini ifade etmek için “Echo-Xray-India-Tango” şeklinde kodlama yapılır.

Havacılık Alfabesi Kodları

A: Alpha

B: Bravo

C: Charlie

D: Delta

E: Echo

F: Foxtrot

G: Golf

H: Hotel

I: India

J: Juliet

K: Kilo

L: Lima

M: Mike

N: November

O: Oscar

P: Papa

Q: Quebec

R: Romeo

S: Sierra

T: Tango

U: Uniform

V: Victor

W: Whiskey

X: X-ray

Y: Yankee

Z: Zulu

Havacılık Alfabesinin kullanılmasının önemli bir nedeni vardır. Telsiz üzerinden aktarılmaya çalışılan mesajın açıkça anlaşılabilmesi gerekir. Bu alfabe sayesinde havacılar mesajlarını ve telsiz çağrılarını Hava Trafik Kontrol cihazlarına (ATC) ve uçuş yaptıkları alandaki diğer trafiğe aktarmış olurlar.

ALABANDAÖneriyor! “Havacılık Terimleri Sözlüğü”

Kodlamalar ve Önemi

Pilotlar ve hava trafik kontrolü tarafından radyo üzerinden konuşurken sesli iletişimin anlaşılabilir olabilmesi için alfabe kullanılmaktadır. Özellikle yerel olmayan veya yabancı aksanı olan kişiler tarafından konuşulduğunda, belirli harf ve sayı kombinasyonları radyo üzerinden anlamak zor olabilmektedir. İfadelerin doğru ve net bir biçimde anlaşılabilmesi için ortak kodlama kurallarının kullanılması oldukça önemlidir. Uluslararası bir sistem kullanımı, olası hataları önlemek için hava sahası güvenliği açısından şarttır. 

Bu durumu daha iyi anlamak için havacılık geçmişine baktığımızda kaza ve hataların çoğunun nedeni insan faktörü ile ilişkililidir. İnsan kaynaklı kaza ve olayların ana nedeni iletişim sorunlarıdır. Özellikle pilotlar ve kontrolörler arasındaki iletişim sorunları çok ciddi sonuçlara yol açabilir. Havacılık emniyetinde iletişimden daha önemli bir olgunun olmadığını gösteren birçok bulgu vardır. Havacılıkta emniyetin mümkün olan en üst seviyede tutulabilmesi ve kazaların önlenebilmesi için yapılması gereken en önemli iş, hava taşımacılığı operasyonlarında iletişimin doğru bir şekilde yönetilmesi ve geliştirilmesidir. Tüm bu nedenleri göz önünde bulundurursak havacılık alfabesi kazaları önleyen çok önemli bir araçtır diyebiliriz.

(!) Havacılıkta iletişimin önemine vurgu yapmak için iletişim hatalarından kaynaklı gerçekleşen uçak kazalarına örnek verecek olursak;

• Tenerife Airport Disaster (1977) 583 can kaybı
• American Airlines Flight 965 (1995) 159 can kaybı
• Singapore  Airlines Flight 006 (2000) 83 can kaybı
• Linate Airport Disaster (2001) 118 can kaybı şeklinde sıralayabiliriz.

Gördüğünüz gibi ciddi can kayıplarına yol açan iletişim hataları, yolcu ve uçuş ekibi güvenliği açısından birinci sırada tutulması gereken konulardandır. Peki önemine vurgu yaptığımız havacılık alfabesi ve kodlama konusunda bilmemiz gerekenler nelerdir? Önceliği kodlamanın nasıl yapılacağına verebiliriz.

ALABANDAÖneriyor! “Turizm Uçuş Sözlüğü”

Kodlama Nasıl Yapılır?

Havacılık alfabesi kodlama sisteminde kullanılan harfler, İngiliz Alfabesinde kullanılan harflerdir. Bu nedenle kodlamalar İngilizce telaffuza uygun şekilde yapılır. Kodlamaya örnek verecek olursak; Türk Hava Yolları’nın üçlü kodu olarak kullanılan THY kodunu inceleyebiliriz. THY kodu, havacılık alfabesinde kullanılan ortak kodlama sistemine göre “Tango-Hotel-Yankee” olarak kodlanır, baş harfleri THY kısaltmasını, kodunu oluşturur. Aslında çok zor bir sistem değildir, harfleri temsil eden sözcükler kısa sürede içerisinde hafızada yer edinebilir ve ilerde oluşabilecek iletişim kaynaklı büyük hataların önüne geçmiş olur.

Havacılık alfabesi birçok kısaltma ve kodlamadan oluşur. Örneğin havalimanlarının her birinin üçlü ve dörtlü kodu vardır. Aynı havayollarının her birinin üçlü ve ikili kodu olduğu gibi. Havalimanlarında da IST, ESB, ABD örneklerinde olduğu gibi üçlü kodları vardır. Havalimanlarının kodlaması bazen şehir isimlerine bazen de havalimanı ismine göre oluşmuştur. Örneğin ADB İzmir’in üçlü kodudur, fakat açılımı Adnan Menderes Havalimanıdır. Aynı zamanda havaalanlarının uçuş planlamalarında hava durumu raporlarında kullanılan dörtlü kodları da mevcuttur. Üçlü kodlamalar ticari faaliyetlerde kullanılırken dörtlü kodlamalar faaliyetlerde kullanılır (LTAF, LTF gibi). 

Diğer bir taraftan uçakların her birinin tescilini belli eden ve ayrımını sağlayan kuyruk isimleri vardır. Resmi uçak tescili arkasında bulunan ve registration (kuyruk ismi) diye adlandırılan kısımdır. Kuyruk kısmının altında (TC-XXX) gibi harflerden oluşan kuyruk isimleri görebilirsiniz. Bu TC uçağının milliyetini belirtir, geri kalan harfler ise havayolunun almış olduğu tescil harflerdir. Örneğin; (NL-XXXX) olarak gördüğümüz havayolu Hollanda tescilli, (IT-XXX) olarak gördüğümüz bir uçak ise İtalya’ya ait bir uçaktır.

ALABANDAÖneriyor! “Uçaklarda Genel Bagaj Kural ve Hakları!”

Havacılık Alfabesinin Tarihçesi ve Uluslararası Geçerliliği

Alfabenin geçmişi 1927 yılına dayanıyor olsa da gerçek anlamda kullanımı II. Dünya Savaşı sonrasına, yani tam olarak 1956 yılına rastlamaktadır. Havaalanı kodlama sistemi ilk olarak 1930’lu yıllarda iki harfli kodlarla başlamıştır. 1940’ların sonunda havaalanı sayısının çok fazla artması neticesinde bugün bilebildiğimiz üç harfli kod sistemine geçilmiştir. 1956’da ABD Silahlı Kuvvetleri ve NATO, Uluslararası Radyo Telefon Yazım Alfabesi (IRSA) veya NATO Fonetik Alfabesi olarak bilinen ortak bir alfabeyi kabul ettiler. ICAO her bir kod kelimesini birçok ortak lehçede test etti. Sonuç olarak, IRSA uluslararası bir standart olarak testten geçti. IRSA, havayolları arasında yaşanan karışıklığı önlemek için standartlaşmış bir sisteme ihtiyaç duyulduğunu açıklayarak 1960’lı yıllarda dört harfli kod sistemi devreye soktu.

Havacılıkta telsiz konuşmalarındaki en önemli unsur; ifadelerin açık ve net bir şekilde anlaşılır olması, aktarılmak istenen mesajın alıcıya doğru şekilde ulaştırılmasıdır. Bu yüzden ilk adım olarak havacılık dilinin tüm dünyada İngilizce olmasına karar verilmiştir. Daha sonrasında bazı telaffuz ve tonlama hatalarının önüne geçilmek için harflere belirli isimler verilmiştir. Dünya genelinde ortak standart bir alfabe kullanılması ile olası karışıklıklar önlenmiştir.

Havacılık alfabesi diğer kullanılan bazı kodlar ise şunlardır:

• Origin: Uçağın kalktığı nokta
• Destination: Uçağın iniş noktası
• Mid-point: Aktarmalı seferlerde ara nokta
• OW ( One Way): Tek gidiş
• RT (Raund Trip): Gidiş- Dönüş
• CT ( Circle Trip): Dairevi seyahat
• RW ( Raund The World): Dünya seyahati